به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایبنا، «سیاره زاغه‌ها» تلاشی است برای معرفی و انتشار آثاری در حوزه تاریخ انتقادی. این آثار در موضوع روش و نویسنده اشتراک ندارند اما پرسش‌های آن‌ها پرسش‌هایی است هم‌خانواده و از چشم‌اندازی کمابیش مشترک که تمامی آن‌ها نسبتی با «تاریخ انتقادی در ایران» دارند.
مایک دیویس، متفکر ۶۵ ساله آمریکایی، تاکنون بیش از ۲۰ کتاب تالیف کرده است. حیطه اصلی نظریه‌پردازی و پژوهش مایک دیویس نظریه شهری و شهرنشینی، تاریخ‌نگاری، نظریه زیست‌محیطی و جامعه‌شناسی فلسفی است. دیویس که تحقیقات بسیاری روی فقرای تمام نقاط جهان به‌ویژه محل تولد خودش، کالیفرنیای جنوبی انجام داده، پیش از تحصیلات دانشگاهی و به عنوان فردی از طبقات فرودست، خود به مشاغل دشواری از جمله کار در کشتارگاه و رانندگی کامیون پرداخت و در همان حال، یکی از فعالان انجمن «دانش‌آموزان هواخواه یک جامعه دموکراتیک» بود.
دیویس که استاد دانشگاه کالیفرنیاست، به دلیل چندین کتاب مهم پرآوازه شده است: «شهر کوراتزها» که به باور منتقدان، تنش‌هایی را پیش‌بینی کرد که چند سال بعد در ۱۹۹۲ به شورش‌های لس‌آنجلس ختم شدند؛ «سیاره زاغه‌ها»، که تحلیلی جامع درباره زاغه‌های مختلف در کشورهای جهان سوم است؛ «اسرای رویای آمریکایی» که تحلیلی اقتصادی سیاسی در رابطه با اقشار کارگر و فرودست است و «بهشت شیطان: جهان‌های رویایی نئولیبرالیسم» که به نقد اقتصاد نئولیبرال می‌پردازد.
تاریخ انتقادی به معنای تاریخی موثر از لحظه حال است که بتواند وضعیت کنونی ما را مورد کندوکاو تاریخی قرار دهد و با ترسیم مرزها و حدود تاریخی آن، امکان نقدش را فراهم سازد. این نوع نگاه با آن چه می‌توان «تاریخ مدرن» نامید تفاوت دارد. تاریخ مدرن از فرایندهای عام و جهان‌شمول نظری و فلسفی استفاده می‌کند تا بتواند جهات یا جهاتِ از پیش تعیین‌شده‌ای را برای تاریخ فرض بگیرد و پژوهش خود را در دل آن سازمان دهد. اما تاریخ انتقادی وضعیت کنونی را محصول جهات جبری گذشته نمی‌داند و کار خود را نقد همین جبرگرایی می‌داند.
سیاره زاغه‌ها گزارشی است تکان دهنده و انضمامی از وضعیتی که مدت‌هاست آن را زندگی می‌کنیم. از این منظر، کتاب، تاریخ انتقادی اکنون و آینده است، تاریخ انتقادی ساکنان سیاره زمین. از این رو، گرچه محتویات این کتاب می‌تواند مددکار خبرگان شهری باشد، اما خواندن آن برای همه کس ضروری است.
سیاره زاغه‌ها نشان می‌دهد که اوضاع ابدا آن طور که تصور می‌کردیم نیست؛ نه در تهران نه هیچ کجای دیگر. مدت‌هاست افق آینده‌ای گشوده شده که بر اثر آن قاطبه ساکنین زمین راهی به جز زاغه نشینی نخواهند داشت. بنا بر ادعای کتاب، صرف نظر از این که در کجای این سیاره زندگی می‌کنیم، غالب ما در این مسیر هم سرنوشت خواهیم بود.
کتاب سیاره زاغه‌ها از زمان انتشار در سال ۲۰۰۶ تاکنون بارها ستایش شده است. از روزنامه‌نگاران گرفته تا نظریه‌پردازان شهری درباره‌ی وجه هشدار دهنده و قدرت تبیین کتاب بسیار نوشته‌اند. فایننشیال تایمز درباره‌ی کتاب می‌نویسد: «واقعیت‌های بهت‌آوری که در کتاب طرح می‌شود همچون پتک بر سر ما فرود می‌آید... دیویس کتابی نفس گیر نوشته که هریک از آمارهای بهت‌آورش چونان پتکی بر سر خواننده آوار می‌شود.»
نویسنده کتاب با پرداختن به سیاست‌های غلط شهری و پروسه نولیبرال شدن زندگی و ارائه آمارهای شوک‌آور، روند پیوستن بیشتر ساکنان زمین به زیستن در زاغه‌ها و سپرده شدن شهر به گروهی خاص از مردم را در آینده‌ای نابرابر تشریح می‌کند. همچنین یکسان بودن این شرایط را برای ساکنین تهران، لس آنجلس، بمبئی، زاهدان، قاهره و دیگر شهرهای جهان، به تصویر می‌کشد.
سیاره زاغه‌ها نشان می‌دهد که چگونه سرنوشت تهی دستان در شهرهای جهان سوم یکی می‌شود. مهم نیست که شما در قاهره زندگی می‌کنید، در بوشهر، یا کینشاسا، در هر صورت همان مسائلی را دارید که تهی‌دستان دیگر شهرها. فقر از این منظر، از مرزهایی ملی درمی‌گذرد. کتاب به معنای وسیع کلمه، تاریخ انتقادی لحظه حال است، لحظه‌ای که زاهدان و تهران با سائوپائولو و دهلی نو سرنوشت مشترکی می‌یابند. این هم سرنوشتی، امری عمیقا جهانی است. سیاره زاغه‌ها هولناک است اما گریزی از مواجهه با آن نیست.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «به تازگی، دو جغرافی‌دان با لحنی گلایه آمیز نوشتند: در کمال تعجب در سراسر دوران پس از جنگ تاکنون هیچ جغرافی دانی جغرافیای متغیر اسکان کم درآمدها در شهرهای جهان سومی را نکاویده است. هم چنین، هیچ کس تاکنون نکوشیده تا از الگوی جهانی مسکن غیر رسمی، یک گزارش تاریخی مدرن به دست دهد. گرچه تعدد تاریخ‌های ملی و خاص بودگی‌های شهری به دست دادن چنین همنهادی را به کاری خطیر بدل ساخته، اما می‌توان جرات کرد و یک دوره بندی حدودی به دست داد که روندها و نقاط عطف در شهری شدن فقر را برجسته می‌سازد.»
«سیاره زاغه‌ها» نوشته مایک دیویس با ترجمه امیر خراسانی با شمارگان یک‌هزار نسخه در ۴۷۶ صفحه پالتویی با جلد نرم و قیمت ۶۰ هزار تومان از سوی انتشارات مانیا هنر منتشر شده است
نظر شما